Alcohol

De richtlijnen voor verantwoord alcoholgebruik zijn helder: drink geen alcohol, of in ieder geval niet meer dan één standaardglas per dag. En zelfs dagelijks drinken verhoogt wel het risico op gewenning. Daarom is het goed om minstens twee dagen per week geen alcohol te drinken.

Wanneer je deze richtlijn aanhoudt, zul je, als je normaal gezond bent, ook op termijn geen schadelijke lichamelijke gevolgen ondervinden. In het algemeen geldt ‘minder is beter’. Minder drinken zal dus altijd wat opleveren.

Dit advies is door de jaren heen steeds strenger geworden. Dat komt omdat door onderzoek steeds duidelijker wordt dat ook kleine hoeveelheden alcohol al schadelijk zijn voor de gezondheid. Matig alcoholgebruik kan ook gunstig zijn voor de gezondheid, maar die voordelen wegen niet op tegen de nadelen.

Af en toe veel drinken is schadelijker voor het lichaam dan het drinken van enkele glazen alcohol, een paar keer per week. Grote hoeveelheden alcohol ineens drinken wordt ‘binge-drinken’ genoemd. ‘Binge’ is Engels voor braspartij. Dit heeft een aantal risico’s. Er is een verhoogde kans op schade van alle organen die met de alcohol in aanraking komen. Het kan leiden tot een hartinfarct. Bij jongeren is de kans hierop wat kleiner. Alcohol verdunt het bloed, waardoor de kans op bijvoorbeeld een hersenbloeding toeneemt.

Door de snelle stijging van het alcoholpromillage kan een alcoholvergiftiging optreden, met bewusteloosheid en coma. Bij sterke verdoving van het zenuwstelsel treedt verlamming van het ademhalingscentrum op, met de dood tot gevolg.

Bovendien zult je met kleine hoeveelheden beter in staat zijn de afspraken die je met jezelf maakt over minder drinken, ook na te komen. Je hebt jezelf beter in de hand, hebt meer controle over jezelf en je zal beter in staat zijn het minder drinken vol te houden.

Een aantal veel voorkomende klachten zijn:

• Maag en darm klachten: Alcoholgebruik kan beschadigingen veroorzaken aan het maagslijmvlies. Dat kan kan maagpijn en maagzweren veroorzaken. Ook kun je diarree krijgen door geïrriteerde darmen.
• Hoofdpijn: Alcohol stimuleert de vochtafscheiding. Je verliest meer vocht dan je tot je neemt. Dit kan de hersenvloeistof benadelen. Hierdoor kunnen je hersenen, die normaal gesproken omgeven worden door vocht, gevoelig worden voor beweging waardoor hoofdpijn ontstaat.
• Pijnklachten: Alcohol verdooft. Dus het helpt bij pijn. Bijvoorbeeld maagpijn of kiespijn voel je minder erg als je alcohol hebt gedronken. Het helpt echter maar tijdelijk en de oorzaak wordt niet verholpen.
• Slaapproblemen: Alcohol lijkt het goed te doen als inslaapmiddel. Toch kleeft daar wel een nadeel aan. Je hebt namelijk steeds meer nodig voor hetzelfde effect. Ook wordt je minder fit wakker.
• Epilepsie: Van grote hoeveelheden alcohol wordt aangenomen, dat dit de kans op een epileptische aanval vergroot. Ook als de alcohol is uitgewerkt, wordt de kans op aanvallen duidelijk groter.
• Kanker: Mensen die zeer regelmatig veel alcohol drinken, lopen op langere termijn meer risico op leveraandoeningen en op diverse vormen van kanker aan onder meer mond, keel, slokdarm, maag, lever en darmen.
• Diabetes: Alcohol en diabetes is geen goede combinatie. Aan de ene kant is het zo dat alcohol de bloedsuikerspiegel verlaagt, zelfs al na een gemiddelde hoeveelheid. Aan de andere kant kan alcohol de werking van de medicijnen die bij type II diabetes worden gebruikt, verlengen.
• Reuma: Alcohol kan reuma verergeren. In sommige gevallen heeft alcohol effect op pijnbestrijdingsmiddelen die worden voorgeschreven. Vergeetachtigheid: Het korte-termijngeheugen kan aangetast worden door overmatig drinken. Het is belangrijk voldoende vitamine B1 te nemen en gezond te eten om dit te voorkomen. Chronisch vitamine B1 tekort kan op termijn leiden tot het Korsakov-syndroom of tot alcoholdementie. Daarom raden we iedereen aan die overmatig drinkt om extra vitamine B1 te nemen.

• Depressie: Alcohol verdooft, ook het gevoel, maar zodra de alcohol is uitgewerkt zijn de vervelende gevoelens terug. Alcohol is ook een beruchte veroorzaker van depressie. Als je stopt met drinken, kan deze depressie verdwijnen.
• Angst: Alcohol drinken kan voor jou een hulpmiddel zijn geworden om met jouw angst om te gaan. Maar het lost natuurlijk niets op. Je zult merken dat je steeds meer alcohol nodig hebt om het gewenste effect te bereiken.
• Psychose: Mensen kunnen ook in de war raken door alcohol. We spreken van een alcoholpsychose als iemand zoveel gedronken heeft dat er psychotische verschijnselen gaan optreden.
• Agressie: Als iemand veel heeft gedronken, neemt de kans op ongelukken toe. Mensen worden bovendien sneller agressief met een flinke slok op.
• Sociaal-isolement: Alcohol kan voor sociale problemen zorgen. Ontremd gedrag tegenover partner, vrienden of collega’s kan leiden tot irritaties en ruzies met als gevolg relatiebreuken en verlies van werk of woning.

Het gebruik van alcohol is nooit zonder risico. Als je geen risico wilt lopen, gebruik dan niet. Hier wat tips op de risico’s te verkleinen:

• Drink bij elk glas alcohol een glas water om de uitdroging en de kater tegen te gaan.
• Drink geen alcohol tegen de dorst.
• Rust voor en na alcoholgebruik goed uit en eet gezond. Neem extra vitamine B (thiamine).
• Drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas alcohol per dag. En houd minimaal twee alcoholvrije dagen per week.
• Drink alleen voor je plezier of ontspanning. Ga niet drinken om stress of problemen weg te drinken.
• Drink alleen als je je geestelijk en lichamelijk goed voelt.
• Combineer alcohol niet met drugs, slaap- en kalmeringsmiddelen of andere medicijnen.
• Drink niet als je deelneemt aan het verkeer.
• Drink niet tijdens zwangerschap of borstvoeding.
• Houd er rekening mee dat alcohol lustopwekkend kan werken. Bescherm jezelf tijdens seks tegen soa en aids door een condoom te gebruiken.

Wil je zwanger worden? Ben je zwanger of geef je borstvoeding? De veiligste keuze is dan om geen alcohol te drinken. Alcohol is een giftige stof die de vruchtbaarheid kan beïnvloeden en schadelijk is voor je (ongeboren) kind. De risico’s en de ernst van de schade nemen toe naarmate je vaker drinkt en naarmate je per keer meer drinkt. Maar geen enkele hoeveelheid is veilig.

De belangrijkste risico’s zijn:

• Miskraam
• Schade aan hersenen en andere organen van de baby
• Een te vroeg geboren baby
• Een te lichte baby (laag geboortegewicht)
• Kans dat de baby het Foetal Alcohol Spectrum Disorder (FASD) krijgt

Het lichaam stelt zich in op het verwerken van alcohol. Dat merk je doordat je er steeds beter tegen kunt. Op den duur heb je steeds meer alcohol nodig voor je die prettige roes voelt. Dit heet tolerantie. Het betekent ook dat het lichaam ontregeld zal raken wanneer je acuut stopt met drinken.

Er treden dan ontwenningsverschijnselen op die enkele dagen kunnen duren, bijvoorbeeld:

• Je kunt gaan trillen, transpireren en misselijk worden.
• Jouw maag kan van slag raken waardoor je kunt gaan braken.
• Jouw darmen kunnen ook reageren en krijg diarree of juist obstipatie (verstopping).
• Je kunt je onrustiger,  angstiger en meer gespannen door gaan voelen.
• Er kunnen slaapproblemen optreden.

Gewoonlijk verdwijnen deze verschijnselen binnen een paar dagen tot maximaal een week. Van slaapproblemen kun je wat langer last houden. Je zult je elke dag wat beter gaan voelen als het je lukt het stoppen vol te houden. Het lichaam herstelt zich, ook gevoelens van onzekerheid en angst zullen afnemen als je niet meer drinkt.

Ernstige problemen bij ontwenning

Een alcoholinsult kan ontstaan als je stopt met drinken na een langere periode van overmatig alcoholgebruik. Het is een soort epileptische aanval. Een alcoholinsult ontstaat tijdens de ontwenning, maar kan in een enkel geval ook optreden terwijl je nog drinkt. Het is een ernstig probleem maar komt niet vaak voor. Uiteraard is het raadzaam contact op te nemen met jouw huisarts, mocht zich dit probleem voordoen.

Een ander ernstig probleem dat zich kan voordoen tijdens de ontwenning is een delirium tremens, berucht vanwege het ‘beestjes’ zien. Er ontstaat een toestand van opwinding en verwarring, het contact met de werkelijkheid raakt verstoord. De symptomen zijn angst, onrust en hallucinaties. Men ziet en hoort dingen die er niet zijn. Bij een delirium is medische hulp noodzakelijk. Neem bij twijfel altijd contact op met een (huis)arts.

Als je overmatig drinkt en hiermee stopt is het normaal dat je soms nog trek krijgt in alcohol. Dit gevoel ontstaat doordat jouw lichaam zich voor gaat bereiden op alcohol in situaties waarin je meestal drinkt. Of wanneer je op een andere manier aan het drinken van alcohol wordt herinnerd.

Om dit te kunnen begrijpen kijken we naar het voorbeeld van het hondje van Pavlov. Pavlov was een onderzoeker die keek naar het gedrag van dieren, om het gedrag van mensen beter te begrijpen. Het hondje begon te kwijlen wanneer hij een bak met voer kreeg. Het lichaam van de hond bereidde zich op die manier voor op het verwerken van voedsel. Pavlov liet een bel klinken telkens wanneer het hondje voer kreeg. Na een tijdje was de hond zover dat hij al begon te kwijlen als hij alleen de bel hoorde. Het lichaam maakte zich klaar om het voedsel te verwerken, terwijl er in feite alleen maar een bel ging. Bij mensen werkt dit ook zo.

Het lichaam bereidt zich voor op de komst van alcohol als reactie op bepaalde prikkels. Het gevoel dat dan ontstaat, noemen we trek. Deze prikkels kunnen heel divers zijn: de geur van alcohol, een bepaalde plek of situatie of het kan ook gekoppeld zijn aan een bepaald gevoel.

Hoe zit dat bij jou? Wanneer en waardoor ontstaat bij jou de trek? Het herkennen en omgaan met trek is dus een belangrijk deel van het leren om te stoppen of minderen met drinken.

Het eerste deel van het aanleren van een nieuwe gewoonte – in dit geval minder of geen alcohol drinken – is gericht op het onderzoeken van jouw drinkgewoonte. Het tweede deel is gericht op veranderen.

Om te kunnen veranderen is het dus belangrijk dat je eerst jouw drinkgewoonte goed kent. Je moet weten wat jouw persoonlijke risico’s en valkuilen zijn. Dit gaat je eerst onderzoeken:

• Risicosituaties: Wanneer loop ik het meeste risico dat ik (overmatig) ga drinken? In welke situaties heb ik vaak zin in drinken?
• Risicogedachten: Waarmee overtuig ik mezelf vaak om te gaan drinken of om meer te gaan drinken dan ik me had voorgenomen?
• Risicogevoelens: In welke stemming heb ik veel zin in drinken en welke gevoelens wil ik soms ‘wegdrinken’?
• Risicogedrag: Waarmee houd ik mijn drinken in stand?

Als je jouw risico’s en valkuilen kent, kun je jouw gewoonte vervolgens doorbreken. Je moet leren voorspellen wanneer je veel zin in drinken krijgt en wat je in dat geval kunt doen.

Om te kunnen stoppen met (overmatig) drinken is het verstandig om die vaste, ingesleten patronen rondom jouw gewoonte te veranderen. Een nieuwe gewoonte aanleren kost tijd en aandacht.

Een (internet)behandeling is in grote lijnen hierop gericht. Lukt het je niet om zelfstandig je ongezonde gewoontes te doorbreken? Aarzel niet om hulp te zoeken.

Wat je kiest, beslis je uiteindelijk zelf. Het is belangrijk dat je achter jouw keuze staat: dat vergroot de kans op succes. In beide gevallen kun je je in ieder geval aanmelden voor een (internet)behandeling. Je hoeft namelijk niet gelijk te beslissen en de keuze maken met behulp van je hulpverlener.

Er is geen pasklaar antwoord op de vraag wat gemakkelijker is: stoppen met drinken of minderen. Soms is het wel eenvoudiger om eerst een periode – bijvoorbeeld drie maanden – helemaal niet te drinken. Daarmee raak je namelijk die ingesleten gewoonte kwijt.

Het is ook niet zomaar te zeggen wat de beste manier is. Wanneer je direct medisch gevaar loopt als je alcohol drinkt dan is de keuze duidelijk: stoppen.

Overstappen op alcoholvrij bier of wijn lijkt een goede stap als men wil stoppen of minderen met alcohol. Toch kun je hier vraagtekens bij plaatsen. De gewoonte van het drinken van bier of wijn in die situaties die je gewend bent doorbreek je hiermee namelijk niet. En daar gaat het juist om! De verandering in gewoontegedrag is dan zo minimaal, dat het terugschakelen naar alcohol vaak een kleine stap is.

Toch kan in sommige situaties het alcoholvrije drankje wel een hulpmiddel zijn om minder te drinken. Het is dus handig om niet klakkeloos bier of wijn te vervangen door een alcoholvrij variant, maar weloverwogen te beslissen óf en wanneer je alcoholvrij drank wilt drinken.

Andere alcohol-vervangers

Op het forum van Alcohol de Baas worden alcoholvrije drankjes aanbevolen. Een greep uit de ideeën:

• zwarte, groene, venkel- en kamille-thee
• gemberthee, recept voor 1 liter: zes tot acht stukjes verse gember,  twee schijfjes citroen, heet water, flink laten trekken.
• water, met en zonder bubbels
• cafeïnevrije koffie
• tomatensap met peper en zout
• karnemelk met tikje suikervrije oploslimonade
• koffie* verkeerd: half koffie, half warme opgeklopte melk
• tomaten-groentesap met tabasco en kruidenzout
• half bitter-lemon, half jus d’orange

Je moet even uitproberen wat je zelf het lekkerste vindt. Probeer eens iets nieuws!

* Pas op met koffie, in verband met slecht slapen!

Voor het gedeeltelijk verdampen van alcohol is het belangrijk dat het gerecht een kookpunt bereikt. Maar nog belangrijker is het aantal minuten dat het gerecht kookt of pruttelt, want alcohol verdampt nooit helemaal bij het koken. Om je een indruk te geven van de verdamppercentages: als je een gerecht even laat koken is 15% van de alcohol verdampt. Bij flamberen verdampt 25%. Na 15 minuten laten pruttelen is 60% van de alcohol weg. Na 1 uur koken 75%.  In alle gevallen blijft er alcohol in het gerecht achter. Daarnaast verdampt sterke drank niet sneller dan bier of wijn.

Vergeet niet: dit zijn percentages. Hoe meer alcohol je in het gerecht doet, hoe meer alcohol er dus achter blijft.

Als je wilt stoppen met drinken of als je kookt voor kinderen is het dus raadzaam om attent te zijn op alcohol in gerechten.