Slaap- en kalmeringsmiddelen

Voldoende slaap is noodzakelijk om overdag goed te kunnen functioneren. Twee of drie korte onderbrekingen per nacht, die je je meestal niet herinnert, is normaal. Wanneer (opnieuw) in slaap vallen een probleem vormt, is er sprake van een slaapstoornis. Slaapstoornissen komen voor bij éénderde van de volwassen bevolking en kunnen het dagelijks functioneren ernstig belemmeren.

Gedurende de normale slaapcyclus worden verschillende slaapstadia doorlopen, namelijk: de inslaapperiode, de lichte slaap, de diepere slaap (REM-slaap) en de diepste slaap. De slaapduur kan over het algemeen variëren van vijf tot tien uur, afhankelijk van de persoon en de leeftijd.

Slaapmedicatie

Slaapmiddelen (hypnotica) zijn in staat slaap op te wekken en/of gedurende een bepaalde tijd te onderhouden. Slaapmiddelen zorgen onder andere voor verkorting van de inslaaptijd, verlenging van de slaapduur en vermindering van het aantal wekperioden.

Hoe slaapmiddelen precies werken, is niet bekend. Wel weten we dat de meeste slaapmiddelen ook angst onderdrukken, epileptische aanvallen verminderen en de spieren ontspannen.
We kunnen de slaapmiddelen verdelen in twee groepen: de benzodiazepinen en de overige hypnotica.

•  Benzodiazepinen – in de volksmond benzo’s – worden tegenwoordig het meest gebruikt. Sommige middelen werken slechts een paar uur, andere werken relatief lang. Omdat er snel gewenning ontstaat, mogen ze niet langer dan 14 dagen achtereenvolgens worden genomen. Benzodiazepinen geven bijwerkingen als een verminderd reactievermogen, afvlakking van gevoelens, depressie, vermoeidheid, minder zin in seks en duizeligheid.
  Normaal worden benzo’s door een dokter voorgeschreven bij psychische klachten. Maar gebruikers nemen benzo’s ook voor het ontspannende effect of om te slapen. Dit gebruik is meestal niet op recept van een dokter.
• Melatonine is een hormoon dat door het lichaam zelf wordt aangemaakt. Het wekt slaperigheid op en verlaagt de lichaamstemperatuur. Melatonine is ook zonder recept verkrijgbaar en geeft bijwerkingen als hoofdpijn, keelontsteking, rugpijn en een zwak gevoel.
• Chloralhydraat behoort ook tot deze groep, maar wordt zelden meer meer voorgeschreven vanwege het grote risico op vergiftiging bij overdosering.

Er zijn enkele tientallen verschillende benzo’s. De effecten verschillen per benzo. De ene benzo remt voornamelijk angst terwijl een andere benzo juist meer slaperig maakt.

De meeste gebruikers ervaren een suffig en slaperig gevoel wat lijkt op het effect van alcohol. Gebruikers worden wat rustiger en hun lichaam ontspant zich.

Benzo’s geven meestal geen kater maar werken vaak wel erg lang door. De dag na het gebruik kan iemand zich wazig voelen. Daarom is het vaak niet toegestaan om de dag na het gebruik van een benzo een voertuig te besturen.

Lichamelijk

• Langzamere ademhaling en hartslag
• Verlaagde lichaamstemperatuur
• Spierverslapping
• Wazig zien
• Makkelijker (in)slapen
• Rustiger
• Sufheid
• Hoofdpijn
• Vermoeidheid
• Duizeligheid

 Geestelijk

• Ontspanning
• Sufheid, slaperigheid
• Minder interesse
• Zelfoverschatting
• Afname concentratie- en reactievermogen
• Katterig of leeg gevoel
• Somberheid
• Minder interesse in seks
• Angsten, nervositeit en zorgen verdwijnen tijdelijk
• Geheugenverlies

De meeste benzo’s zijn in verhouding met andere middelen vrij veilig. Dit veranderd snel als benzo’s gecombineerd worden met andere middelen. Zo kan de combinatie met (kleine hoeveelheden) alcohol dodelijk zijn. Ook zijn benzo’s erg verslavend.

Korte termijn

• Verdoezelen problemen
  Gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen lossen geen problemen op, maar verdoezelen ze. Slaapproblemen en spanningsklachten zijn signalen die duidelijk maken dat er iets niet in orde is. Het risico bestaat dat iemand niet meer kijkt naar de oorzaken van de problemen en niet tot een oplossing komt.
• Ongelukken
  Door het spierverslappende en versuffende effect is de kans op ongelukken groter. Vooral bij ouderen komen valpartijen voor.
• Verkeer
  Benzodiazepinen zijn van invloed op het reactie- en concentratievermogen en dus gevaarlijk in het verkeer. Eventuele sufheid gaat na verloop van tijd wel over, maar dat is bedrieglijk. Na gebruik van benzodiazepinen ben je minder alert en reageer je minder snel.
• Overdosis
  Als benzodiazepinen in hoge doseringen worden gebruikt of worden gecombineerd met alcohol, kan de ademhaling gevaarlijk langzaam worden of zelfs stoppen.

Lange termijn

• Verslaving
  Veel mensen raken geestelijke afhankelijk van slaap- en kalmeringsmiddelen. Ze verlangen steeds sterker naar het middel en voelen zich niet meer prettig zonder. Stoppen levert problemen op: mensen voelen zich ellendig. Problemen die zijn weggedrukt door slaap- en kalmeringsmiddelen komen weer in alle hevigheid naar boven. Hierdoor ontstaat de neiging om weer te gaan gebruiken.
• Steeds meer nodig voor hetzelfde effect
  Bij het gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen treedt tolerantie op: het lichaam went er snel aan. Na verloop van tijd is er een hogere dosis nodig voor hetzelfde effect. Dit kan al gebeuren na twee weken continu gebruik.
• Ontwenningsverschijnselen bij stoppen
  Het gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen leidt tot lichamelijke afhankelijkheid. Wanneer iemand stopt na langdurig gebruik kunnen ontwenningsverschijnselen ontstaan: hoofdpijn, zweten, duizeligheid, trillen, misselijkheid, benauwd zijn.
• Veranderingen in persoonlijkheid
  Bij langdurig gebruik kan de persoonlijkheid veranderen: gevoelens van liefde, blijdschap en genieten raken verdoofd. Het leven lijkt vlak en kleurloos. De gebruiker wordt steeds onverschilliger en heeft steeds minder belangstelling voor andere zaken.

Afhankelijk van het gebruikte middel zijn slaap- en kalmeringsmiddelen 12 uur tot twee weken na gebruik in de urine aantoonbaar.

Veel slaap- en kalmeringsmiddelen vallen onder de Geneesmiddelenwet, maar staan ook op lijst II van de Opiumwet.

In veel landen is het bezit van benzodiazepinen verboden. Benzodiazepinen kunnen niet zomaar meegenomen worden naar het buitenland. Voor de meeste Europese landen (de Schengenlanden) is een geneesmiddelenverklaring nodig. Voor andere landen moet contact worden opgenomen met de ambassade of het consulaat van het betreffende land in Nederland. Elk land heeft namelijk een eigen beleid als het gaat om het invoeren van geneesmiddelen voor persoonlijk gebruik.

Het gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen kan schadelijk zijn voor de baby. Van sommige benzodiazepinen is bekend dat ze meer kans geven op aangeboren afwijkingen. Gebruik tijdens de laatste drie maanden van de zwangerschap veroorzaakt afkickverschijnselen bij de pasgeboren baby. Bij borstvoeding komt een belangrijk deel van de werkzame stof in de moedermelk terecht.

Zelfstandig stoppen met benzodiazepinen kan wanneer je ze gebruikt tegen slaapklachten, angst of onrust. Bij de volgende aandoeningen is het niet nodig of verstandig om (zelfstandig) te stoppen of te minderen:

• epilepsie
• bepaalde psychiatrische aandoeningen, zoals psychose of manie
• spierspasmen
• afbouwen alcoholverslaving of andere vorm van verslaving

Stop of minder in deze gevallen niet zonder overleg met jouw arts. Als je twijfelt, kun je wel contact opnemen of inschrijfven voor de internetbehandeling en dan kijken we samen wat verstandig is.

Slaapmiddelen en verdovende middelen als alcohol, hasj/wiet, GHB, heroïne versterken elkaars dempende werking. Deze middelen moeten door de lever worden afgebroken. Dit kan door de combinatie langzamer gaan dan normaal wat een te hoge dosis van het medicijn of drug in het bloed kan veroorzaken. Het gevolg hiervan is dat er bijwerkingen kunnen ontstaan zoals

• oriëntatieproblemen
• moeheid
• ernstige ademhalingsproblemen

Het kan zelfs leiden tot coma of de dood.

Op de langere termijn vergroot het de kans op geheugenverlies en verslaving.

Het is goed mogelijk dat de benzodiazepinen in combinatie met stimulerende middelen zoals speed, cocaïne en xtc minder goed werken. Er is niet bekend dat de combinatie extra gevaarlijk is, maar toch is voorzichtigheid geboden. Je bent bij gecombineerd gebruik je eigen proefkonijn en om die reden raden we het gebruik ook af. Het kan tot onvoorspelbare effecten leiden.

Het gebruik van stimulerende middelen en slaapmiddelen tegelijkertijd is niet erg zinvol, omdat ze tegenovergestelde effecten hebben. Sommige gebruikers nemen benzodiazepinen om in slaap te kunnen vallen na bijvoorbeeld speed, maar dit geeft extra gezondheidsrisico’s en het idee kan ontstaan dat je niet meer kunt slapen zonder benzodiazepinen.