Onderzoek naar vroegsignalering en -behandeling van verslaving in huisartsenpraktijk veelbelovend

Door Tactus, FEA (Federatie Eerstelijnszorg Almelo) en Menzis is enkele jaren geleden een project gestart naar vroegsignalering en -behandeling van verslaving in de huisartsenpraktijk in de regio Almelo. Hierbij werden huisartsen van 21 praktijken geschoold in het signaleren van verslaving en werden extra praktijkondersteuners huisartsen (POH’s) ingezet die waren gespecialiseerd in de eerstelijns zorg voor verslavingsproblematiek. In het project werd gefocust op alcoholproblematiek en gebruik van benzodiazepinen (medicijnen tegen angst en/of slaapproblemen).

In een normpraktijk (van ongeveer 2100 patiënten) zijn er zo’n 100-150 patiënten die overmatig alcohol drinken en zijn er 40 tot 75 langdurige gebruikers van benzodiazepinen. Vaak zijn deze patiënten niet goed in beeld, omdat er aspecifieke klachten zijn of omdat de drempel om voor verslaving hulp te zoeken te hoog is. Huisartsen hebben daarnaast beperkte tijd voor follow-up en verlenen van zorg en de bestaande POH-GGZ heeft vaak onvoldoende tijd en ervaring met verslaving om aan deze groep zorg te verlenen.  

Met het project werd beoogd om het ontstaan van (ernstige) verslavingsproblematiek voor te zijn en op een laagdrempelige manier zorg aan te bieden aan mensen die gebaat kunnen zijn bij kortdurende behandeling in de huisartsenpraktijk door een POH-verslaving.  

Van juli 2021 t/m juni 2023 is er onderzoek gedaan naar hoe dit project verliep en hoe het de patiënten verging die bij de POH-verslaving terecht kwamen.  

Aan het onderzoek deden 98 patiënten mee, die in de helft van de gevallen bij de POH kwamen voor alcoholproblematiek of gebruik van benzodiazepinen. Ander middelengebruik kwam ook voor, het meest nicotine en cannabis. Ruim de helft van de patiënten werden doorverwezen door de huisarts en ongeveer een derde door een POH-GGZ. Patiënten kwamen bijvoorbeeld eerst voor depressieve problemen bij de POH-GGZ terwijl er eigenlijk verslavingsproblemen aan ten grondslag lagen. Binnen de praktijk konden deze patiënten op een makkelijke manier verder worden geholpen door de POH-verslaving. De signalering en werving van patiënten voor begeleiding door een POH-verslaving verliep niet altijd soepel. Er bleek soms weerstand tegen verminderen van het gebruik van met name medicijnen en tijdgebrek bij huisartsen speelde ook een rol, het kost tijd om het gesprek goed aan te gaan.  

Eenmaal onder begeleiding van de POH, duurden de trajecten kort; ze varieerden bij de meesten van 1-6 consulten over een periode van gemiddeld zo’n vier maanden. In veertien procent van de gevallen was er sprake van drop-out.   

Hoewel het niet zeker is hoe het de patiënten zou zijn vergaan zonder de hulp van de POH, lijken de resultaten, die tijdens de begeleiding werden geboekt, flink.

Zowel het gemiddeld aantal gebruiksdagen als de gebruikshoeveelheid per dag was fors afgenomen na afloop van het POH-traject.

De meest genoemde doelen die werden bereikt waren bewustwording (65%), stoppen van gebruik (51%), verminderen van gebruik (33%), of motiveren voor verwijzing (29%). Bij 35% van de patiënten werd naar inschatting van de POH verwijzing naar een verslavingsinstelling voorkomen.  

Er is meer onderzoek nodig, maar de aanwijzingen over de effectiviteit van de POH-verslaving uit dit onderzoek zijn veelbelovend. En belangrijk omdat er tot nog toe niet veel bekend was over dit onderwerp.