OKO, de Nederlandse variant van het IJslandse model 

Opgroeien in een kansrijke omgeving, daar staat de afkorting OKO voor. Het is een werkvorm om jongeren gelukkiger en gezonder op te laten groeien en te voorkomen dat ze alcohol gaan drinken, roken én vapen en/of drugs gaan gebruiken. Het wordt landelijk gecoördineerd door het Trimbos Instituut. Momenteel voeren 47 gemeenten OKO uit. Tactus is bij een aantal betrokken. OKO is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij opgroeiende jongeren tussen 10 en 18 jaar. 

Sinds een half jaar zit Joost Dusseljee, preventiewerker en onderzoeker bij Tactus, in het kernteam van OKO in gemeente Zeewolde en (binnenkort ook) in gemeente Almere. Het kernteam bestaat uit een projectleider vanuit de gemeente, een preventiewerker vanuit een verslavingszorginstelling, een gemeenteambtenaar Jeugd en gezondheid en iemand van het jongerenwerk bijvoorbeeld. Samen coördineren en organiseren zij de werkvormen. 

Joost: “OKO is gebaseerd op het IJslandse preventiemodel en wetenschappelijk onderbouwd. De cijfers komen vanuit de vragenlijsten van de GGD in de klassen twee en vier op het voortgezet onderwijs. Deze enquêtes worden elke vier jaar afgenomen.  Vanuit deze vragenlijsten komen allerlei dingen naar voren, zoals mentaal welbevinden, middelengebruik en zaken rondom het gezin. Aan de hand van OKO kijken we gezamenlijk met zoveel mogelijk netwerkpartners naar wat ons op valt aan de cijfers. Er worden dus niet zomaar interventies gepland of voorlichting gegeven aan de jeugd, maar juist vanuit een integrale aanpak gekeken wat er opvalt en wat wordt er in dit dorp of stad belangrijk gevonden om de pijlers op te richten. De domeinen zijn: vrije tijd, school, peergroepen en gezin”.

In Zeewolde draait OKO nu een half jaar. Ze kijken hier ook de kunst af van de gemeente Urk, waar het al een jaar goed draait. Op Urk is een speciale app ontwikkeld waar alle activiteiten op te vinden zijn. Dat werkt heel goed en is wellicht een goede optie om over te nemen.

Joost: “13 mei gaan we met de netwerkpartners in Zeewolde om de tafel om te kijken welke speerpunten zij het belangrijkst vinden op alle vier de OKO-domeinen: vrije tijd, school, peergroepen en school. Het is goed dat de OKO-werkvorm wordt ingezet naast de reeds bestaande preventie-interventies (met name vanuit Tactus), want het OKO is gericht op de lange termijn qua resultaten.  Op IJsland zag je pas na 5 jaar resultaat. 

Het is een preventieve integrale aanpak. Je gaat met elkaar kijken naar de problematiek die boven komt drijven en je gaat dan met elkaar dingen aanpakken. Vooral niet denken: ‘we zijn een half jaar verder, we zien geen resultaat, het helpt niet. Denken op langere termijn luidt het devies.

Dat is misschien wel het mooiste van OKO, dat het minder gericht is op middelenpreventie. Het is gericht op de pijlers eromheen. De ouders, leeftijdsgenoten, vrije tijd én school. Hoe ga je die inrichten zodat jongeren gezondere keuzes gaan maken? De jonge generatie wil je graag gezond laten opgroeien. Dat ze de voorkeur geven aan sport boven middelengebruik bijvoorbeeld. 

Joost weet niet hoelang OKO gaat lopen: Hij hoopt dat de gemeenten de middelen blijven vrij maken voor het langdurig uitvoeren van de OKO-werkvorm. ‘Ik hoop over een jaar verbeteringen te zien. Maar ook een betere samenwerking tussen alle netwerkpartners zie ik als een verbetering,’ aldus Joost. (MH)

In IJsland zijn ze al heel ver met een community aanpak om het welbevinden van jongeren te verbeteren en middelengebruik te voorkomen. De school speelt hierin een belangrijke rol. Samen met de school, ouders, gemeente en andere lokale partners wordt gewerkt aan een veilige omgeving voor jongeren, op alle plekken waar zij veel tijd doorbrengen. Wij kunnen veel leren van hun succesvolle aanpak.

Jeroen de Greeff – Projectleider bij Opgroeien in een Kansrijke Omgeving van het Trimbos Instituut.