Bijna 40 jaar Ruud Rutten: de cirkel is rond

Bestuurder Ruud Rutten gaat met pensioen en dit is zijn laatste interview bij Tactus. We kijken terug op zijn jaren bij Tactus en in bredere zin in de verslavingszorg en de ggz en op zijn promotie. Het eerste waar we op terugblikken is het personeelsmagazine de Tribune uit 2008 waar hij samen met John de Vries, de toenmalige manager financiële zaken op de cover staat met een gouden varkentje in zijn handen. Het artikel ging over bewustwording van de noodzaak om te registreren. 

Ruud: “De boodschap was toen dat er geregistreerd moest worden en nu wordt er te veel geregistreerd. Het moet allemaal simpeler worden, het is een beetje uit de hand gelopen. In die tijd registreerde je om dingen vast te leggen en dat vond ik goed. Mijn proefschrift gaat er ook over. Het benutten van de beschikbare data om van te leren.” 

Wat was je zwaarste periode bij Tactus? 

“In 2014 hebben we de reorganisatie gehad ten tijde van Rutte 2. Ik beschouw dat als Black Monday, een ernstige crisis en persoonlijk vond ik het een zware tijd. Ik heb als bestuurder beslissingen moeten nemen waar ik niet blij mee ben. De registratiedruk en de invloed van de beleidswereld zijn veel te groot geworden en toen zag je ‘dit gaat de verkeerde kant op’. Allemaal mensen gaan zich met de zorg bemoeien, niet gehinderd door enige kennis, en ze beginnen vol hartenlust en vol zelfvertrouwen aan de verkeerde knoppen, op het verkeerde moment de verkeerde kant op te draaien. Daardoor loopt de zorg nu ook vast. Men denkt, de zorgkosten nemen toe door toegenomen levensverwachting, meer technologie en dus meer behandelmogelijkheden. De oorzaken zijn dat er te veel aan de beleidsknoppen wordt gedraaid, markwerking, decentralisatie, fragmentering van regie en financiering van zorg. Er zijn te veel partijen die zich met de zorg bemoeien en dat gaat ten koste van de regelruimte van de instellingen en van de professionals, en dat kost veel tijd en dus geld.”  

Verwacht je een kentering hierin? 

“We kijken nu kritisch naar de zorg: alleen zinnige zorg leveren. Dat is goed en terecht. We moeten echter nog meer naar zorgbeleid kijken. Alleen zinnig en effectief beleid en de rest gewoon ‘deïmplementeren’. Niet met 55% van de mensuren en geld uitzoeken hoe we de 45% directe hulp kunnen verminderen, maar die 55% (of meer) beleidsruimte terugbrengen naar maximaal 35%.  

Ik zal uitleggen wat ik bedoel. Ik heb de zorg nog meegemaakt waarbij je op een afdeling keek ‘hoe krijg ik het wasje gedraaid’. En als er een ingewikkelde cliënt tussen zat, dan liep je bij de andere wat minder hard en bij die ingewikkelde iets harder. Niemand bemoeide zich er mee hoe het dan geregistreerd werd. Dit loste je dus met het team op. Die wereld is totaal veranderd en de huidige professional kent die wereld ook niet meer. En iedereen doet mee aan het opstellen van regels, beperken van vrijheid en elkaar de maat nemen, ook onder professionals gebeurt dat te veel wat mij betreft. Ik ben altijd erg voor goede registratie, werken volgens wetenschappelijke inzichten en een goede planning geweest, begrijp me niet verkeerd, maar wel met als doel de cliënt te helpen en niet als doel op zichzelf. Dus meer mogelijkheden voor de cliënt creëren, niet minder! 

Er is nu veel op de wagen gezet voor het Integraal Zorgakkoord. Maar veel beleidsveranderingen leiden ook weer tot beleid. Het blijft allemaal materie uit dezelfde grondsoort opgebouwd. Terwijl je fris van de lever opnieuw moet kijken, met helder voor ogen wat je wilt gaan bereiken.  

Het kost heel veel mensen moeite om bij het doel te blijven. Wat je toch overal ziet is dat het middel het doel wordt. In die zin lijken we allemaal wel verslaafd. Het middel wordt het belangrijkste doel (net als bij een verslaving). 

In dat opzicht was COVID eigenlijk een wake up call, de inkt was nog niet droog van een richtlijn van een kwaliteitsinstituut dat een IC-arts eerst twee jaar ervaring moest hebben voordat hij zelf IC-arts mocht zijn. Vervolgens kregen we de coronacrisis en waren alle IC’s druk bezet en was er personeelsgebrek. Gewone dokters en verpleegkundigen moesten op de IC gaan werken. Dat stond voor mij symbool. Toch is het helaas niet de wake-up call die ik had gehoopt dat het zou zijn. We hebben niets geleerd. Na COVID gingen we door zoals het daarvoor was en de richtlijnen vliegen je weer om de oren.” 

Dat betekent dat 40 jaar geleden er nog niks op papier stond? 

“Klopt. Het was nodig dat er protocollen en richtlijnen werden ingevoerd; dat gaf toegevoegde waarde. Ik geloof heilig in data verzamelen, maar dan wel om cliënten beter te maken. Niet om allerlei mensen de kans te geven er iets van te vinden. Het gaat om de cliënt én om de professional die de cliënt beter maakt. In de slipstream daarvan kunnen de verzekeraar en de bestuurder een beetje meekijken. Dat is nu niet de werkelijkheid, er zijn allerlei mensen die er iets van vinden. Het wordt tijd om back-to-basic te gaan. Waarom deden we dit zo? Toch echt om mensen van de drank af te krijgen, niks meer en niks minder.” 

Ben je tevreden hoe Tactus er nu voor staat? 

“We hebben de crisis in 2014 goed overleefd en daarna grote stappen gezet. Maar we hebben echt wel zo hard moeten ingrijpen op sommige punten dat het hier en daar ten koste is gegaan van de kwaliteit en van mensen. Dat zijn we weer aan het opbouwen en we hadden het nog niet rond of er ontstond weer een nieuwe crisis: Oekraïne en de gasprijs. Een nieuwe situatie met de CAO-betaling die we eigenlijk niet kunnen betalen. Dus moeten we weer goed bijsturen en scherp zijn. Op zich doet Tactus het goed en hebben we een gezond bedrijf dat tegen een stootje kan. We zijn weer een kwart gegroeid ten opzichte van 2014, maar ik vind dat we te veel geld uit moeten geven aan dingen die er niet toe doen. De zorgverkoop bijvoorbeeld, deed ik destijds met de financieel manager alleen, gedurende een aantal gesprekken. Nu hebben wij, en de financiers (en dat zijn er heel veel geworden), hier hele teams voor.  

Ik draag Tactus met een gerust hart over, maar ik vind het wel een ingewikkelde tijd. Ik vind dat we met z’n allen ten aanzien van de arbeidsmarkt echt verkeerde keuzes maken. We doen net of er te weinig personeel is. Het gekke is: er is niet te weinig personeel, er is nog nooit zoveel zorgpersoneel geweest. We weten het zo te organiseren dat we toch een enorm tekort hebben.” 

>>> deel 2 interview: “Je moet de paaltjes bij de weg houden en niet de weg bij de paaltjes”