De moeder

Het is een mooie herfstdag en ik zit thuis voor m’n beeldscherm en ben ingelogd op Minddistrict. Als ervaringsdeskundige bij Tactus begeleid ik nu al bijna twee jaar mensen tijdens hun detox. Vaak loopt het contact nog meerdere weken door na de detox. Mijn agenda voor vandaag staat behoorlijk vol met verschillende nieuwe aanmeldingen en een paar mensen die ik al meerdere malen heb gesproken.

Mijn volgende cliënt is een gescheiden vrouw van in de vijftig. Twee weken geleden heeft ze haar ambulante detox afgerond en zit nu in de post-detox. Ze komt in beeld en ik zie dat ze een nieuwe bril heeft. Het montuur is glimmend zilver en de lenzen reflecteren het beeldscherm waardoor haar uitdrukking moeilijk te lezen val. Toch merk ik dat ze niet goed in haar vel zit. Ze zegt na een paar minuten: “Ik moet iets opbiechten, ik heb twee dagen geleden een halve fles wijn gedronken.” Na vier glazen heeft ze de rest van de fles door de gootsteen gegooid. De spanningen rond het zoeken naar werk en huisvesting en de daarbij naar boven gekomen gevoelens van waardeloosheid waren hoog opgelopen. Een ruzie met haar oudste dochter van 16 over huiswerk deed de emmer overlopen.

Ik vraag haar wat ze geleerd heeft van haar terugval. Samen kijken we hoe de spanningen zijn ontstaan en hoe ze het anders zou kunnen doen. Op mijn beurt vertel ik hoe ik heb geleerd mijn eigen signalen op te vangen en beter moet oppassen als ik merk dat ik meer ga snoepen, uit contact ga met vrienden en kennissen. Tijdens het gesprek vertelt zij dat haar oudste dochter allerlei verwijten naar haar kop gooide; dat ze een kut moeder was die alleen maar aan zichzelf dacht.  Een moeder van waardeloze beloftes; ze zou toch niet meer drinken! Haar dochter heeft haar bril door de kamer gesmeten, vandaar de nieuwe. Ze kan haar geen ongelijk geven maar ze is ook verbaasd. Ze had altijd gedacht dat haar dochters niet zo in de gaten hadden of last hadden van haar drankgebruik. We praten verder over het belang om met haar kinderen in gesprek te gaan en ik geef haar het nummer van de familie-ervaringsdeskundige bij Intact.

Sherry van het huismerk

Dit doet mij terug denken aan mijn jeugd: mijn moeder was alcoholist. Ik was zo’n tien à elf jaar oud toen ik dat in de gaten begon te krijgen. Ik weet niet hoeveel of hoelang zij voor die tijd al dronk. In het begin viel me vooral op dat haar gedrag veranderde als ze gedronken had. Nuchter was ze een nogal hardvochtige, strenge moeder voor wie prestatie en prestige belangrijk waren. Als ze dronk werd ze sentimenteel en de emoties kwamen los. In loop van de jaren begon ze steeds meer te drinken. ’s Avond kwam de fles sherry, supermarkt huismerk, tevoorschijn en werd naast haar vaste stoel in de huiskamer gezet. Ik lag dan vaak op de bank tv te kijken of te lezen. Mijn moeder vond dat ik erbij moest blijven voor de gezelligheid. Het was ver van gezellig, ik lag dan met m’n vingers in mijn oren te lezen. Uit mijn ooghoek zag ik hoe ze iedere keer haar glas bijschonk.

Na meerdere glazen werd het breiwerk neergelegd en de sigaretten volgden elkaar sneller op. Haar leesbril zakte dan af naar de punt van haar neus en met regelmaat tikte ze met grote zorgvuldigheid en vertraagde gebaren de as af van haar sigaret in een koperen centenbakje. Vaak begon ze naar het plafond te staren en met haar mond te trekken, het leek dan of er een soort innerlijk dialoog gaande was. In de loop van de jaren ontstond er een door nicotine verkleurde cirkel boven haar stoel. Fade to brown. Ik vraag me nu af waarom ik niet naar m’n kamer ging, wel weet ik me te herinneren dat ze snel gekwetst kon zijn en dat ze alles persoonlijk opnam. Als dat gebeurde dan bleef ze dagen lang zwijgend boos op je. 

Eén van mijn sterkste herinneringen is toen ik voor het eerst zag hoe zij ’s nachts de trap op kroop. Ik sliep op zolder maar lag vaak nog uren in avonturenboekjes te lezen. De meeste nachten hoorde ik gestommel, op een keer ging ik kijken. Ik drukte mijn voorhoofd door de koude verticale stangen van de traprailing om naar beneden te kunnen gluren en zag hoe mijn moeder zich op haar buik tegen de trap op trok. Ik kreeg een indruk van een geoefende acceptatie, het was niet de eerste keer. Mijn hart bonsde in mijn borstkast, gevoelens van medelijden en verdriet maar ook afkeer kwamen bij mij op. Ik wist dat ze vanaf haar veertiende in een Jappenkamp had gezeten en dat ze hier nog steeds mee bezig was.

Taboe

Ik besloot om lief voor haar te te doen als ze nuchter was en afstandelijk als ze begon te drinken. Een soort jonge behaviorist, ik wist toen nog niet dat verslaving sterker is. Later, teleurgesteld en boos sloegen mijn gevoelens voor haar om naar verachting. Ook kon ik niet begrijpen waarom mijn vader niet ingreep, maar er was een taboe over mijn moeders alcoholgebruik. Ik was al een paar jaar het huis uit toen ze stopte, waarom weet ik niet. Ik kwam een weekend thuis en mijn vader zei: “Je moeder drinkt niet meer.” Dat was het laatste wat er over gezegd werd.

Ondertussen was ik op mijn achttiende zelf begonnen met drinken. Toen ik wat jonger was had ik mij voorgenomen om het nooit te doen, maar met eindexamen feestjes en om erbij te horen was ik begonnen. Snel merkte ik dat ik geen rem had: eenmaal begonnen moest ik doorzuipen. Na een paar jaar dronk ik bijna dagelijks. Vrijwel van het begin wist ik dat ik net zoals mijn moeder alcoholist was. Ik schaamde mij voor m’n verslaving, maar ook omdat ik net zo was geworden als zij. Die schaamte was ook één van de redenen waarom ik het moeilijk vond om hulp te zoeken. Dat heeft zo’n 35 jaar geduurd.

Motivatie

Nu ruim acht jaar nuchter kom ik bij Tactus dagelijks mensen tegen die hulp hebben gezocht en aan het begin van hun behandeltraject staan. Mensen van allerlei achtergronden en leeftijden. Sommige zijn alleen, anderen getrouwd of gescheiden, ook zijn er die met kinderen. Uit wetenschappelijk onderzoek en eigen ervaring blijkt dat verslaving vaak van de ene generatie overgaat op de andere. Bij Tactus hebben we het mooie programma Talk ’n Joy voor kinderen van ouders met verslavingsproblematiek, er zou eigen veel meer moeten gebeuren. Waarom ik dit werk doe? In een Hollywoodfilm zou het zijn omdat ik nu kan doen wat ik niet voor mijn moeder kon doen. Dat is een veel te eenvoudige reden, net zo als de ziekte van verslaving is mijn motivatie complex.

Het videogesprek met mijn cliënt loopt door, opeens hoor ik een meisjes stem “Mam! Heb jij mijn jack gezien? Die rooie, ik wil hem aan voor het feestje”. Moeder roept terug: “Ik zit boven te videobellen met de ervaringsdeskundige van Tactus.” Haar dochter antwoordt: “Wat is dat voor ’n gast?” Er verschijnt een jong gezicht op mijn beeldscherm met een bos blonde krullen. Ze kijkt mij onderzoekend aan terwijl zij haar arm om de schouders van haar moeder slaat. Ze knikt even tegen mij en zegt tegen haar moeder: “Ik heb hem al gevonden hoor.” Ze steekt haar duim op en is weer verdwenen. Haar moeder schudt haar hoofd en glimlacht tegelijkertijd en ik zie liefde, warmte, openheid, maar vooral hoop.