‘Als je je verleden verstopt, verlies je je toekomst’

Binnen de campagne Orange the World vragen we dit jaar aandacht voor een verbinding die vaak onzichtbaar blijft: de samenhang tussen verslaving en huiselijk geweld.

Ruim 85% van het huiselijk geweld wordt gepleegd door iemand met een verslaving. Toch herkennen veel mensen de signalen niet, of durven zij er niet over te spreken.

Het herstelverhaal van Carmen laat zien hoe complex, pijnlijk en langdurig de gevolgen kunnen zijn en hoe belangrijk het is dat we signalen wel herkennen, bespreekbaar maken en serieus nemen.

Leven om te overleven

Carmen was pas achttien toen ze hem ontmoette. Een zelfverzekerde jongen met een stoere auto en altijd mensen om zich heen. ‘Ik dacht: hij wordt mijn vriend. Als je achttien bent denk je niet verder.’ 

Het leven draaide al snel om feesten, drank en uitgaan, soms meerdere dagen achter elkaar. ‘Hij bepaalde altijd waar we naartoe gingen, wat we deden, hoe ons leven eruitzag.’
Maar achter het feestgedrag zat iets anders.
De relatie draaide om hem. Zijn wensen, zijn tempo, zijn regels. Ook seks ging altijd om hem. Ze wist niet anders. ‘Je las er toen niks over. Ik dacht dat het onderdeel was van een huwelijk.’ Langzaam sloop er geweld in de relatie. Eerst klein, dan steeds groter. ‘Hij gooide met spullen, werd agressief, had overal commentaar op. Maar het ging in zulke kleine stapjes dat ik achteraf niet meer kan zeggen wanneer het precies begon.’

‘Het was levensontwrichtend. Ik vertrouwde niemand meer.’ De controle werd steeds strakker. Ze raakte haar sociale contacten kwijt. ‘Ik bemerkte op een gegeven moment: waar zijn al mijn vrienden? Hij wilde niet dat ik zonder hem weg ging. Hij haalde mij op van het station, ik moest hem verantwoorden wat ik aan het doen was, het sloop er allemaal in.’ Ze raakte geïsoleerd. ‘Ik ging alleen nog naar mijn werk en naar huis. Soms nog naar mijn ouders, maar dan bracht hij me of ging hij mee.’ Alles in haar leven werd kleiner, behalve de angst. ‘Mijn gevoelens uiten durfde ik niet meer. Je zet jezelf emotioneel in de vrieskast. Je leeft om te overleven.’ Ik wist niet meer wie ik was, wat ik nog zelf wilde en waar ik wel van hield.’

De gevolgen waren enorm. Jaren later ontwikkelde ze ME, een niet-aangeboren, chronische en complexe multisysteemziekte. De ziekte gaat gepaard met immunologische, neurologische en cognitieve stoornissen, slaapafwijkingen en een verstoorde functie van het autonome zenuwstelsel. ‘Het huiselijk geweld en misbruik heeft mijn hele leven beïnvloed. Mijn relaties, mijn werk, mijn vertrouwen. Het heeft mij dingen ontnomen die ik nooit meer terug krijg.’

Spullen verstoppen om te kunnen vluchten

Ze wist dat ze weg moest, maar ze wist niet hoe. ‘Je schaamt je dood. Je vraagt je constant af hoe je in zo’n relatie terecht bent gekomen. En je denkt dat niemand je gelooft.’

Maandenlang verstopte ze spullen onder het logeerbed. Dingen die ze wilde meenemen als ze eindelijk weg kon. ‘Het was stress, pure stress. En ik moest zorgen dat alleen ik daar nog schoonmaakte, want niemand mocht het zien.’

Een toevallige ontmoeting was een redding

Uiteindelijk veranderde alles door een toeval. Tijdens het uitlaten van de hond kwam ze een oude vriendin tegen. Die zag direct dat er iets mis was. ‘Ze bleef me uitnodigen. Koffiedrinken als hij aan het werk was. Op een dag vroeg ze: ‘Het gaat niet goed met jou hè?’ Toen klapte ik in elkaar.’ Samen bedachten ze een ontsnappingsplan. Maar op de dag zelf kwam haar ex onverwacht vroeg thuis. ‘Hij gooide mijn vriendin het huis uit en smeet de deur dicht. Ik dacht: nu ga ik dood. Hij was veel sterker. Maar op de een of andere manier ben ik langs hem geglipt en naar de auto gerend.’ Ze vluchtte naar haar ouders en vertelde alles. Vol schuld, vol schaamte.

De rol van alcohol in het geweld

Veel slachtoffers herkennen middelengebruik niet als verslaving.
Carmen toen ook niet. ‘Ik dacht: hij drinkt gewoon veel. Maar zijn drinken had zo veel invloed. Hij werd agressief, onvoorspelbaar. Het was een alfamannetje 2.0.’ Terugkijkend ziet ze dat alcohol de motor was achter veel escalaties. Niet altijd zichtbaar, maar altijd aanwezig. ‘We zaten op een gegeven moment elk weekend bij zijn ouders aan de wijn en sterke drank. Ik dacht dat het normaal was.’ Het laat zien waarom het belangrijk is om alert te zijn: huiselijk geweld en verslaving gaan vaak samen, maar het is niet altijd zichtbaar.

Het ergste geweld zie je niet aan de buitenkant

Het fysieke geweld richtte zich op plekken waar niemand het zag. Onder haar nek, bij haar buik. ‘Er was altijd wel iets waarmee hij gooide. Asbakken, eten, wat er maar voorhanden was.’ Seksueel geweld speelde zich af achter gesloten deuren. ‘De douche was mijn enige veilige plek. Daar huilde ik en probeerde ik te bedenken hoe ik weg kon.’ En altijd was er de twijfel: ‘Is het wel zo erg? Overdrijf ik niet? Ben ík niet het probleem?’

Vast door schaamte en schuld

De schaamte was zwaar. Carmen durfde niemand iets te vertellen. ‘Hoe vertel je in één keer dat je al die jaren in een gewelddadige relatie hebt gezeten? Wie gelooft dat?’ Later begreep ze hoe misplaatst die schaamte was. ‘Je schaamt je voor wat een ander je aandoet. Je haalt jezelf helemaal naar beneden.’ Toch werd het besef dat het niet haar schuld was pas later echt bevestigd door de vrouw die na haar in dezelfde relatie belandde. ‘Ze zei: Je had helemaal gelijk. Hij heeft precies hetzelfde met mij gedaan. Toen wist ik: ik ben niet gek. Ik heb het me niet verbeeld. Hij doet het omdat hij het kan.’

Herstel: langzaam ontdooien en opnieuw leren leven

Jaren later durfde ze voor het eerst te praten in de lotgenotengroep STERKER van de SMD te Enschede. ‘Ik heb tot het laatste moment afgezegd. Ik durfde niet. Maar toen ik er zat en halverwege mijn hand opstak om iets te zeggen, voelde het alsof er een deur openging.’ Daarna volgde ze een tweejarig traject om trauma uit haar lichaam te krijgen.

‘Ik kwam weer een beetje tot leven. Ik kreeg mijn systeem weer aan de praat. Langzaam durfde ik weer te bewegen, te voelen.’ Vandaag helpt ze anderen, doet ze vrijwilligerswerk, en heeft ze voorzichtig weer een relatie. ‘Voor het eerst sinds 2007. Het is spannend. Maar ik zie het als een cadeautje.’

Carmen is nu 53. ‘Misschien word ik 83, ik maak er het beste van.’ Ze mist veel dingen. Kinderen. Een veilige relatie. De jaren die ze kwijt is geraakt. ‘Maar ik leef. Ik heb weer een kans. En ik ben trots op waar ik nu sta.’