Promotieonderzoek Simon Langener: VR in de verslavingsbehandeling voor mensen met een LVB

Virtual reality (VR) biedt nieuwe mogelijkheden in de behandeling van verslaving, zeker voor mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB). Collega Simon Langener onderzoekt hoe VR-technologie kan aansluiten bij de behoeften van deze doelgroep. Deze week promoveerde hij aan de Universiteit Twente.

Binnen Tactus wordt intensief geëxperimenteerd met VR in de behandelkamer. Simon doet sinds 2019 promotieonderzoek aan de UT, waarbij hij zich specifiek richt op de technologische kant van VR in de verslavingszorg. Zijn proefschrift draait om het ontwikkelen van virtuele omgevingen die ondersteunend zijn voor therapie bij verslavingsbehandeling.

Therapie beleven

Voor mensen met een LVB is het vaak lastig om zich abstracte situaties voor te stellen. Dat maakt traditionele cognitieve gedragstherapie (CGT) soms moeilijk. VR kan daarin het verschil maken. “In plaats van praten over denkbeeldige verleidingen en moeilijke situaties, kunnen we cliënten er middenin zetten,” vertelt Simon. Door gebruik te maken van beelden, geluiden en interactie, worden zintuigen geactiveerd. Cliënten kunnen daardoor echte reacties ervaren, zoals trek of spanning. Dat maakt het oefenen veel realistischer.

Zo kunnen cliënten in een VR-sessie bijvoorbeeld groepsdruk ervaren tijdens een voetbalwedstrijd met drank, of juist oefenen met rust en ontspanning op een bankje in het park. Doordat beeld, geluid en omgeving worden nagebootst, wordt het realistisch genoeg om zintuiglijke reacties op te wekken, zoals spanning of trek. “Sommige cliënten krijgen zelfs een droge mond van de trek. Dat laat zien dat hun brein echt reageert.” In plaats van een beroep te doen op abstract denkvermogen of rollenspellen, zoals bij traditionele CGT, biedt VR een directe en zintuiglijke leerervaring. Daardoor wordt het makkelijker om met cliënten te praten over hun persoonlijke triggers, copingstrategieën en gedrag en kunnen ze dit ook meteen oefenen.

Meer inzicht op gedrag en triggers

De inzet van VR bleek tijdens het onderzoek niet alleen waardevol voor de cliënt, maar ook voor de behandelrelatie. “We merkten dat mensen veel opener werden in de VR-omgeving,” vertelt Simon. “Ze begonnen spontaner en uitgebreider over hun ervaringen en triggers te praten. Dat gaf behandelaars meer inzicht in hoe een cliënt op bepaalde situaties reageert. Vervolgens kan het behandelplan daar eventueel op worden aangepast.”

De toekomst van VR in de verslavingszorg

Hoewel de ervaringen van Simon positief zijn, benadrukt hij dat de inzet van VR nog volop in ontwikkeling is. De technologie vraagt veel van behandelaars: ze begeleiden cliënten in een 3D-wereld, terwijl ze zelf werken met een 2D-scherm. Bovendien is de apparatuur kostbaar en moet goed worden nagedacht over nazorg: cliënten kunnen na een VR-sessie vermoeid zijn of trek ervaren, en hebben dan begeleiding nodig om veilig terug te schakelen naar de echte wereld. Toch ziet Simon vooral veel potentie. Bij Tactus blijft hij betrokken bij vervolgonderzoeken, waarin wordt gekeken hoe VR nog beter geïntegreerd kan worden. “VR biedt mooie kansen om de behandeling beter aan te sluiten bij de behoeftes van deze cliënten. Mits we het zorgvuldig blijven ontwikkelen en testen.”