Wil jij jouw cliënt echt begrijpen? Doe de training Motiverende Gespreksvoering 

Vanaf 2009 werkt Jos Kwakkenbos bij Tactus. Hij heeft lange tijd op klinische afdelingen gewerkt. In oktober 2022 kreeg hij een andere functie. Hij begon met het geven van de training Motiverende Gespreksvoering.  

“Ik heb nu vijf trainingen gegeven van 2-5 dagen”, vertelt een enthousiaste Jos. “Dit waren trainingen met open inschrijvingen en voor teams. Ik geef ook Verslaving de Baas. En interne trainingen uit de scholingscarrousel voor nieuwe medewerkers. 

Motiverende gespreksvoering is een combinatie van basishouding van een vriendelijke acceptatie waarbij je de autonomie van de cliënt accepteert. En met een scala aan gesprekstechnieken. Het reflectief luisteren is een hele belangrijke techniek: Geef in eigen woorden terug wat de cliënt je denkt te zeggen, zodat de cliënt zich begrepen voelt. 

Als ik één ding hoop dat cursisten meenemen, dan is dat reflectief luisteren. Ik krijg van cursisten vaak terug dat dit ook zo is. Ik hoor dat dit anders is dan wat ze op de opleiding hebben geleerd. Daar leer je om na te vragen: Ik heb dit gehoord? Klopt dat? Bij reflectief luisteren is de reflectie stellend: Je vraagt niet of het klopt of je boos bent, maar je zegt: Je bent boos. Mensen vinden dit lastig, omdat het lijkt of je cliënten de woorden in de mond legt. Als je goed reflectief kan luisteren, zit je er vaak niet naast. Als dat wel zo is, krijg je dit gelijk terug van de cliënt. Je kan het niet fout doen. Je vraagt niet of je iemand begrijpt, maar laat het zien dat je iemand begrijpt. 

Wat cursisten ook meenemen is de toestemmingsvraag. Je vraagt of iemand iets weet van middelengebruik en psychose. Dan vraag je of je hier iets meer van mag vertellen. En dit afsluiten met de vraag: Wat vind je ervan? Als je advies wil geven, vraag er toestemming voor. 

En dit afsluiten met de vraag: Wat vind je ervan? Als je advies wil geven, vraag er toestemming voor. 

Ik benadruk altijd dat we dit vak hebben gekozen om mensen te helpen. Soms is het goed om met je handen op de rug de cliënt te laten praten over zijn veranderwens en als je het vaardig doet, merk je dat hij zichzelf steeds meer naar verandering toe praat. Dan wordt het niet mijn inspanning, maar dan wordt het meer intrinsiek van de cliënt. 

Ik hoor weleens dat externe motivatie niet goed is en interne wel. Interne motivatie zorgt zeker dat het iemand beter lukt om het vol te houden, ook zonder begeleiding. Maar we weten dat lvb-ers die externe motivatie vaak nodig blijven houden.  

Als je mensen van A naar B wil brengen, moet je niet gaan roepen bij B. Je moet ze ophalen bij A. Het proces van motiverende gespreksvoering is het opbouwen van een werkrelatie. Dat je een goed beeld krijgt van de strijd van de cliënt. Maar ook investeren in de relatie, zodat de cliënt durft te praten over dingen waar hij niet zo heel zeker over is. Aansluiten dus, maar dit is lastig. Zeker als er allerlei comorbiditeit bij komt kijken, zoals een psychiatrisch ziektebeeld naast verslaving en maatschappelijke problemen. 

Ik probeer de training te doen volgens een trainingsformat: goede introductie, korte uitleg, snel oefenen, nabespreken en weer oefenen.  Ik weet van mezelf dat ik de neiging heb om veel te zenden, en dat blijkt een valkuil te zijn voor veel trainers, heb ik mij laten vertellen. Ik moet dus bij mezelf opletten: genoeg informatie, het is tijd om te om te oefenen. Ik heb genoeg anekdotes om de theorie naar de praktijk te brengen.  

Wat ik probeer is om in de training de cursisten naar hun eigen ambivalenties te vragen. Zo dat ze zelf voelen en ervaren hoe het is om daarover in gesprek te zijn. En wat het effect is wat de ander daarin doet. Bijvoorbeeld: Ik moet mijn telefoon meer wegleggen, of meer naar de sportschool gaan.  

Wat ik doe, is de motiverende gespreksvoering al toepassen in de training, dus bij het kennismakingsrondje veel reflecties geven. Dit heb ik geleerd van Ben van der Putten. Ga het gewoon toepassen en op een bepaald moment valt het misschien op. Het is leuk als iemand in de groep begint te lachen. Wat zie je? Ik zie dat je veel reflecties geeft. 

Wat ik altijd het leukste vind, is dat als iemand in het middaggedeelte iets vertelt, de anderen daar reflecties over gaan geven. Dan denk ik: ik kan naar huis.” (MH)