Promotieonderzoek UT en Tactus: meer inzicht in eigen trek

In de afgelopen jaren heeft onderzoeker Erika van Lier voor de UT en Tactus onderzoek gedaan naar het signaleren van momenten met een hoog risico voor alcoholtrek of terugval. Bij Tactus stond dit onderzoek ook wel bekend als het ‘polsbandjesonderzoek’. Het onderzoek is afgerond en 21 oktober vond de verdediging van haar proefschrift plaats.  

Doel onderzoek 

Het doel was om trek (behoefte om te drinken) inzichtelijker te maken. Erika keek in haar onderzoek naar de mogelijkheid om deze trekmomenten voortijdig te herkennen op basis van hartslag en transpiratie, gemeten aan de pols, met een polsbandje. Het is voor cliënten vaak lastig om dit te herkennen. Dat maakt dat het moeilijk is om de geleerde strategieën voor het omgaan met trek of dreigende terugval buiten de behandelcontacten toe te passen. Het onderzoek had als doel om een methode te ontwikkelen om cliënten te ondersteunen op juist die kwetsbare momenten in het dagelijks leven. Het tweede doel was om te evalueren of deze methode ook daadwerkelijk helpt om risicosituaties bij cliënten te herkennen. 

Ook feestjes zorgen voor trek

Voor het ontwikkelen van een signaleringsmethode werd voorbereidend onderzoek verricht. Uit de literatuur bleek dat alcoholtrek vooral wordt getriggerd door een negatieve gemoedstoestand en door extra stressoren. In haar onderzoek toonde Erika aan dat juist ook positieve sociale situaties (bv. een feestje) aanleiding kunnen zijn voor trek en dat deze factor tot nog toe werd ondergewaardeerd.  

Polsbandje en app 

Naast het polsbandje werd een mobiele app ontwikkeld om meerdere keren per dag de gemoedstoestand, stress, sociale situaties en trek in kaart te brengen. Ze testte dit eerst op een groep studenten met alcoholgebruik om te kijken of zij het werkbaar vonden. Ze vonden de vragen makkelijk, maar het invullen van vragen meerdere keren per dag werd soms wel als belastend ervaren. Wanneer de vragen op een vast tijdstip werden gesteld i.p.v. op toevallige momenten, werkte dat beter. Ze wenden snel aan het polsbandje, maar wilden het liever niet altijd dragen. Bij cliënten werd ervoor gekozen om voor elke ingevulde vragenlijst 1 euro te geven. Bovendien kregen ze tips hoe om te gaan met de vragen die ze zouden kunnen krijgen over het bandje dat ze droegen.  

Eigen unieke patronen 

Bij cliënten met een alcoholverslaving werd gedurende 100 dagen tijdens hun behandeling onderzocht hoe alle metingen van stress en gemoedstoestand samenhingen met trek en terugval. Uiteindelijk bleek dit niet goed samen te hangen.   

Cliënten bleken hun eigen unieke patronen te hebben hoe ze op stress reageren en wanneer ze daarbij trek ervaren.  

Vals alarm 

Het bleek wel dat de trekmomenten bij de cliënten vrijwel altijd gepaard gingen met een verhoogde hartslag, maar dat een verhoogde hartslag ook (te) vaak voorkwam op andere momenten. Er zou dan te vaak sprak zijn van vals alarm, waardoor de methodiek niet helpend zou zijn. 

De conclusie van het onderzoek is daarom dat het signaleren van risicosituaties voor dreigende trek bij mensen in behandeling voor een alcoholverslaving niet kan worden aanbevolen. Er lijkt wel toegevoegde waarde van het monitoren en vervolgens bespreken van de fysiologische metingen met een behandelaar om meer inzicht te krijgen in eigen trek en persoonlijke dagelijkse variaties in lichamelijke ervaringen.