Schematherapie – verander muren in deuren

Schematherapie is een therapie die ervan uitgaat dat er in de kern een tekort is geweest van één of meer van de vijf basisbehoeften. Dit zijn veiligheid en verbondenheid, autonomie, competentie en identiteitsgevoel, realistische grenzen en tot slot zelfexpressie, spontaniteit en spel. Het idee is dat als je een tekort hebt in één van deze basisbehoeften, je door situaties die je meemaakt schema’s ontwikkelt. Na verloop van tijd zijn er steeds meer schema’s bijgekomen. 

Agnes Spit, gz-psycholoog in Almelo werkt met schematherapie. “Als je die schema’s bij jezelf ontwikkeld hebt, en je wordt in het hier en nu getriggerd door een situatie die jouw schema prikkelt, dan krijg je bijvoorbeeld het gevoel: ik word altijd in de maling genomen. Mensen lopen in hun volwassen leven op allerlei manieren vast, doordat ze in de basis een tekort hebben gehad. Mensen kunnen dan altijd hoge eisen aan zichzelf stellen, of zichzelf afstraffen, of ze lopen hierin vast. Bij het model van de schema’s is een modi model bijgekomen. Dit geeft een gemoedstoestand aan. Ik werk meer met dit modi model. Als je je gezonde kanten krachtiger kunt maken in jezelf, kun je contact maken met je kwetsbaarheden. De kwetsbare kanten zijn je kwetsbare kind en je geïnternaliseerde disfunctionele stemmen die straffend over jezelf oordelen of eisen. Stemmen van je ouders of andere belangrijke volwassenen die tegen je als kind zeiden dat een 7 onvoldoende was, dus het had een 8 moeten zijn. Zo kan het dat je nu te veel eisend bent.” 

Theo is een man van midden vijftig die al jaren een gokverslaving heeft. Hij woont alleen, zonder werk en is erg op zichzelf. Bij aanmelding bij Tactus had hij alleen contact met een bemoeizorger. Hij had bewindvoering, maar voelde zich hierdoor heel ongelukkig.  Zo ongelukkig dat opheffing van bewindvoering noodzakelijk was om Theo niet kwijt te raken. Hij nam de stap om hulp te zoeken bij Tactus en sinds kort is hij begonnen met schematherapie.  

Een dikke muur

“Wat we veel merken in de verslavingszorg is dat mensen niet goed in staat zijn om vanuit het gezonde stuk te kijken naar wat ze nodig hebben. Ze kijken vanachter een muur. Mensen maken niet voldoende contact met hun behoeften, omdat de beschermers ervoor staan. Ze gaan gebruiken, omdat die kwetsbare kant te heftig is. Theo reageert veel vanuit zijn beschermers. Er staat nog een dikke muur tussen. Het verdagen van het kwetsbare kind vindt Theo nu nog lastig. 

Schematherapie kan individueel of in een groep gegeven worden. In begin staat de kennismaking met andere deelnemers centraal. De deelnemers nemen de rol van broers en zussen aan. De deelnemer moet zich veilig gaan voelen in de groep. Mensen zitten vaak een jaar in een groep. Het is opgebouwd in twaalf sessies waarin alle modi langskomen. maar de meeste mensen doen een aantal sessies achter elkaar. Het gaat over langdurig ontstane patronen. Vooraf moet ik dus kijken wie ervoor in aanmerking komen. Mensen hebben vaak Verslaving de Baas gedaan en klinische opnames. 

Mensen die in mijn groep zitten zijn niet altijd abstinent. Je moet gebruik wel onder controle hebben en je mag niet onder invloed deelnemen. Als iemand niet eerlijk is, reageren deelnemers op elkaar en ze geven elkaar terug wat ze zien bij elkaar. Het is heel ervaringsgericht. Drinken zorgt ervoor dat iemand niet in contact komt met zijn kwetsbare kant. De kunst is om de gevoelens toe te laten en niet meer weg te redeneren of te drinken of drugs te gebruiken. 

Oh, mijn ouders hebben niets verkeerd gedaan.

Theo

De eerste stapjes

Theo vindt het lastig om naar binnen te kijken. Hij heeft veel gemist aan emotionele steun, veiligheid en verbondenheid en zijn moeder was ook niet in staat om hem liefde te geven. Als ik zeg: je ouders hebben dingen laten liggen, schiet Theo in de weerstand. “Oh, mijn ouders hebben niets verkeerd gedaan.” Als je kunt zien dat je ouders hun best hebben gedaan, maar ze waren mensen en hadden ook hun gebreken en daardoor heb ik dingen gemist, heb je al een stap gezet. 

Schematherapie is ook voor mensen met LVB, zolang ze in staat zijn om naar zichzelf te kijken. Ik kan mij voorstellen dat het voor mensen met autisme moeilijk is om zich in te beelden dat ze bijvoorbeeld vijf zijn. 

Het resultaat van schematherapie is dat mensen stabieler worden en dat gebruik afneemt. Ik zie heel veel mensen die met hun kwetsbaarheid leren omgaan. Theo heeft een voorzichtig begin gemaakt.” (MH)