Lichaamsgericht werken voor mensen met een LVB: voelen, herkennen en handelen

Psychomotorische therapie (PMT) is een lichaamsgerichte behandelvorm die bij Tactus veel wordt ingezet, ook voor mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB). Daphne, PMT’er op onze TOPGGz-afdeling van kliniek Oldenkotte, legt uit hoe dit in de praktijk werkt en waarom het zo effectief is.

Ervaren in plaats van praten

Veel cliënten gebruiken middelen om gevoelens te onderdrukken. Bij PMT draait het juist om ervaren wat er in het lichaam gebeurt. Via oefeningen leren cliënten spanning of verdriet te voelen en te reguleren in plaats van weg te drukken. Dat kan variëren van ademhalingsoefeningen tot actieve bewegingsspellen.

Een typische oefening is de controlled approach: de therapeut loopt op de cliënt af, die vervolgens aangeeft wanneer het niet meer prettig voelt. Zo leren cliënten hun grenzen herkennen en uitspreken. Andere werkvormen, zoals fysieke spellen, confronteren hen met spanning en emoties in het moment.

Voor mensen met een LVB is die ervaring extra belangrijk. Praten alleen schiet vaak tekort; doen en ervaren werkt beter. Tegelijk vraagt het meer herhaling en kleinere stappen. “Soms zien cliënten de oefeningen vooral als een spelletje,” vertelt Daphne. “Dan is de uitdaging om steeds de vertaalslag te maken naar het dagelijks leven: wat betekent dit voor situaties buiten de therapieruimte?”

Effecten in de praktijk

Een veelvoorkomend thema is grenzen stellen. In een oefening waarbij cliënten steeds meer voorwerpen moeten dragen, ervaren ze letterlijk hoe zwaar het wordt als ze nergens nee tegen zeggen. Zulke ervaringen leiden vaak tot eyeopeners: herkenning dat hetzelfde gebeurt in hun dagelijks leven.

De effecten zijn zichtbaar, legt Daphne uit: “Het gaat niet om het wegnemen van spanning, maar om leren herkennen wanneer spanning oploopt en daar anders mee omgaan. Cliënten ontdekken dat spanning normaal is, maar dat ze keuzes hebben: even rust nemen, terugtrekken of met iemand praten.”

Uitdagingen en begeleiding

Omdat PMT intensief is, zeker naast andere therapieën, is het belangrijk goed af te stemmen. Soms zijn cliënten al ‘vol’ en is rust achteraf nodig. PMT kan confronterend zijn, vertelt Daphne: “Na een sessie is er altijd een check: hoe zit je erbij, wat heb je nodig? Zo nodig volgt nog een gesprek of een ontspannende oefening.”

PMT binnen TOPGGz

Binnen TOPGGz is er ruimte voor innovatieve therapievormen zoals PMT. Voor vrijwel iedere cliënt met een LVB is een leerdoel te vinden dat aansluit bij PMT, vaak gericht op emotieregulatie, grenzen stellen of zelfbeeld. De therapie sluit daarnaast goed aan bij traumabehandeling: cliënten leren spanning na een sessie reguleren of juist boosheid los te laten.

Kleine stappen, groot effect

Voor Daphne ligt de motivatie in het contact met cliënten en de kleine stappen die ze zetten. “Als iemand na een verlof vertelt dat hij zijn grenzen heeft kunnen aangeven, klinkt dat misschien als een kleine stap, maar voor hem een enorme overwinning.”

Het belangrijkste wat ze cliënten wil meegeven, is luisteren naar signalen van hun lichaam: “Zweethanden in de supermarkt kunnen bijvoorbeeld wijzen op trek. Door dit te herkennen, kunnen cliënten betere keuzes maken, zoals iemand bellen of een situatie vermijden. PMT helpt hen zo stap voor stap om niet alleen in hun hoofd, maar ook in hun lijf sterker te worden, en daarmee ook in hun herstel.”

Voorbeeld van een PMT-oefening: leiden en volgen door middel van een stok. Aanvoelen wat de ander doet, vertrouwen op de ander. Ben je een leider en zou je ook de ander kunnen volgen? Of juist oefenen met de leiding nemen. Dat zijn voorbeelden van thema’s die je aantikt met de oefening. Het is de bedoeling dat je door de ruimte heeft beweegt met de stok tussen beide handen en op die manier samenwerkt.